Τα έπη του Ομήρου, Ιλιάδα και Οδύσσεια, στην κυπριακή διάλεκτο από τον Άκη Σπανούδη
Ο Άκης Σπανούδης, ταβερνιάρης, το επάγγελμα, διατηρούσε εδώ και δεκαετίες ένα μεγάλο θυμό και ένα μεγάλο πάθος. Ο θυμός του συνυφασμένος με την αποστροφή, όπως δήλωσε ο ίδιος, που αναπτύχθηκε το 1960 με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη χρήση και ομιλία της κυπριακής διαλέκτου. Το πάθος του η διατήρηση και η καταγραφή αυτής της διαλέκτου κατά τρόπο χρήσιμο για τον απλό άνθρωπο, τον γεωργόν, τον καλουπσσιήν, την ράφταιναν…
Ο τρόπος με τον οποίο διάλεξε και κατάφερε να καταγράψει την κυπριακή διάλεκτο, επίπονος και ιδιόμορφος. Μέσα από τα έπη του Ομήρου, Ιλιάδα και Οδύσσεια. Η Ιλιάδα κυκλοφορεί ήδη, σε επιμέλεια Τίτου Χριστοδούλου ενώ η Οδύσσεια, και πάλι στα κυπριακά, αναμένεται να κυκλοφορήσει εντός του ερχόμενου χειμώνα.
Όπως ο Άκης Σπανούδης δήλωσε σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ, «επειδή γνωρίζω καλά την κυπριακή διάλεκτο έβλεπα ότι εξέλειπε και όταν πήγα στην Ελλάδα το 1976 εδώ στην Κύπρο εξέπεμπε το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου ένα μόνο σκετς στην κυπριακή διάλεκτο και τίποτα άλλο ενώ στην Ελλάδα είχε δεκάδες ραδιοσταθμούς που εξέπεμπαν κρητικές μαντινάδες και η κριτική διάλεκτος μιλιόταν και διατηρούνταν».
«Στην Κύπρο στιγμάτιζαν όποιον μιλούσε κυπριακά και το 1960 με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας απαγορευόταν δια Νόμου και καλλιεργείτο η τάση ότι η κυπριακή διάλεκτος είναι μια ξένη γλώσσα και όσοι την μιλούσαν αποτελούσαν διαφορετική οντότητα» είπε ο κ. Σπανούδης.
Πρόσθεσε ότι «δεν αισθανόσουν άνετα να μιλήσεις την κυπριακή διάλεκτο στις πόλεις, μόνο στα χωριά είμασταν πιο ελεύθεροι να μιλάμε τα κυπριακά και μόλις ερχόμασταν στην Λευκωσία, μιλούσαμε ‘τα λευκωσιάτικα’».
Ο κ. Σπανούδης είπε ότι «διαβάζοντας την Ομήρου Ιλιάδα και Ομήρου Οδύσσεια τα δύο αυτά μεγάλα έργα, διαπίστωσα ότι πάρα πολλές από τις λέξεις της κυπριακής διαλέκτου προέρχονταν από την αρχαία ελληνική και τις συναντούσα πυκνά στα δύο αυτά ομηρικά έπη».
«Εκεί άρχισε η μελέτη μου, προσπάθησα να μαζέψω λέξεις κυπριακές της καθομιλουμένης δεν ανέτρεξα όμως σε λέξεις της κυπριακής διαλέκτου του 1800 ή αυτές του μεγάλου μας ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη, δεν ήθελα να ξεθάβω λέξεις όπως, επίσης, προσπάθησα να αποφύγω και λέξεις τούρκικες ενσωματωμένες στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα» συνέχισε.
Όπως είπε ο Άκης Σπανούδης μετέφρασε τον πρώτο στίχο της Ιλιάδας στην κυπριακή διάλεκτο την Πρωτοχρονιά του 1996 «και αξιώθηκα να κρατήσω το βιβλίο στα χέρια μου τον Νοέμβριο του 2017 δηλαδή μετά από 22 χρόνια παρκάτου δύο μήνες».
Πρόσθεσε ότι «το ταξίδι άξιζε τον κόπο και με το παραπάνω και νιώθω περήφανος ότι κάτι έκανα κι εγώ για το μέλλον τούτου του τόπου αφού το βιβλίο μου αγοράστηκε από το Υπουργείο Παιδείας και βρίσκεται στις βιβλιοθήκες των Γυμνασίων όπου διδάσκεται η Ιλιάδα όπως την έγραψε ο Όμηρος».
Ο κ. Σπανούδης είπε ότι μεταφράζοντας την Ιλιάδα στην κυπριακή διάλεκτο έγινε κατορθωτό και διατηρήθηκαν λέξεις και εκφράσεις οι οποίες χάνονταν χρόνο με το χρόνο αν και δεν μιλάμε ασφαλώς για ένα ετυμολογικό λεξικό όπου βρίσκεις ‘άτζιαπης/ακριβώς’ τη σημασία της λέξης, την βρίσκεις όμως σε μία φράση».
Έφερε ως παράδειγμα τη λέξη «καρηβαρία» που συναντάται στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα «η οποία είναι αρχαιοπρεπέστατη και είναι στα κυπριακά η τσεφαλαρκά, δηλαδή ο πονοκέφαλος».
«Είναι αυταπόδεικτη η σχέση κυπριακής διαλέκτου και αρχαίας ελληνικής, διαβάζοντας τα δύο έπη του Ομήρου», είπε ο κ. Σπανούδης.
Ακόμα και ο ίδιος όταν διαβάζει και ξαναδιαβάζει το σύγγραμμά του, ανακαλύπτει πράγματα καινούργια που δεν τα εντόπισε εκ πρώτης όψεως με την επιφανειακή ανάγνωση, «όταν όμως μπαίνεις στην ανάγνωση όλο και πιο βαθιά τα βρίσκεις».
Ο Ακης Σπανούδης είπε ότι η Οδύσσεια στην κυπριακή διάλεκτο είναι ολοκληρωμένη, αναμένει ωστόσο τον επιμελητή και αυτής της έκδοσης, Τίτο Χριστοδούλου, να ολοκληρώσει την εργασία του «και ευελπιστώ μέχρι τον χειμώνα να έχουμε τα πρώτα αντίτυπα στα χέρια μας».
Καταλήγοντας ανέφερε ότι με μεγάλη τιμή και συγκίνηση αποδέχθηκε πρόταση από την κυπριακή πρεσβεία στην Αθήνα και το Σπίτι της Κύπρου και έτσι στις 20 Νοεμβρίου 2018 θα γίνει και στην ελληνική πρωτεύουσα η παρουσίαση της Ιλιάδας στην παρουσία του ιδίου και του Τίτου Χριστοδούλου, εάν το επιτρέψει η υγεία του τελευταίου.
(ΚΥΠΕ/ΑΑΓ/ΓΧΡ)